Ɗemngal ňaamirta ɗemngal ko addude e mum ko alaano, tawa ko to gollal walla to memal, ko memetee ko kadi so ina golloree, gollal ngal inniree innde memal ngal.
Ɗemngal arab ina ňaamiri ɗemngal pulaar to gollal, ɗemngal faranse ňaamiri ɗemngal pulaar ko to memal ( kaakol ) woni geɗe ɗe neɗɗo gollortoo.
Arab yuwiri hoyre e ɗemngal pulaar ko to duɗe kur’aana e denndaangal njanngiinu arab, won biyɗo ceerno mum wiyi ɗum en ; oɗon » NDURSITOO » kanko ko o naatɗo jaŋde keso, o anndaani konngol dursitaade. Dursitaade woni janngitaade ko janngunoo ( rewtaade ), haalannde nde ko arab nde tawnoo ko arab ( kur’aana ) janngetenoo. Ko hono nii tan ɗemngal arab ngal ňaamtiri ɗemngal pulaar ngal, haa nii yahruɓe ɗemngal arab ɓe mbaɗti hay innirde gure fulɓe ɗe inɗe ɗemngal arab, ko wayi no :
Madiina ( wuro )
daaru(a) ( galle ).
Ɗemngal faranse ardi e kaake mum won heen ni kanum ne ko ko luɓii, addani ɗum ɗemngal pulaar, ɗeen kaake noon so aɗa gollira ɗe ngollirtaa ɗe ko innde majje :
Telefon – mbiɗo telefona.
Pikku – mbiɗo pikka.
Denndaangal kaake ɗe ɗemɗe goɗɗe ngaddi e renndo fulɓe gollirde ɗe e ɗemngal pulaar na newii. Innde nde hay so waylaaka ne, gollal ngal kam ina waawi heddaade e won’de pulaar: ngon mi ko e haalde e telefoŋ am – mi nodaama – mi noddii e telefoŋ am o.
Mi gabitoriima ngesa am ba pikku.
Mi dognat oto, miin ko mi dogno.
Kono noon renndo ngo ina ɗesa faarnoraade lohaade ( haalde ɗemngal jananal ) e dowu noon haala fof ko gootum, ko ɗemɗe ɗe tan ceerti. * Addu ndiyam * gooto fof so haali ɗum e ɗemngal mum, ko ndiyam tan addetee.
Kadi jannguɓe ɗemngal faranse ɓe yoga e mum en ina ňiiɓna konngi arab ɗi e nder ɗemngal pulaar, won heen ko sikkude konngi ɗii ko pulaar, sabu konngi ɗi helteede haaliree e mbaydi pulaar ko heewi ko luggiɗi. Kamɓe jannguɓe ɗemngal faranse ɓe, won heen kadi ndew teddin’de arab o e haalooɓe arab ɓe ngam cikkude ɓe ko arab o ɓuri pulaar o. Tawi noon kur’aana o ko ɗoon tawi – ko noon tawiri ɗemngal arab ngal e haala mum e binndi mum, sabu haa ɗoo ɗo ngonɗen won haalooɓe arab na mbinnda ɗum tawi ko e diinaaji goɗɗi ngoni, tawa ko ɓe arabeeɓe hoyre e laaci 100 % .
Ko yowitii e faarnoraade lohaade :
ngar mi ko e vol senegaal.
ngar mi ko e vol mali walla gine.
tawi na waawnoo wiyeede :
Ngar mi ko e ndiwoowa gana – kootat mi ko ndiwoowa muritani.
Inɗe ɗe mehe – mehe mbaawaa warde ɗemɗe , mbaawaa ni hay ňaamde e mum ko heewi, haɗataa noon so kaakol fof daňanaama innde ko moƳƳere mawnde.
Ɗemngal ňaamtortoo tan ko gollirde ɗemɗe goɗɗe , so a arii dakaar tawaa e ɓe mbiya mi waɗat wayaas – mi waɗat siyaas – mi waɗat kalkiil.
So a arii nuwasot tawaa e ɓe kaala ɗiin konngi e mbaydi ngoɗndi walla lelngo woɗngo ; mi wayaasat – mi siyaasat – mi kalkilat.
Dakaarnaaɓe ɓe cuusaa memde hay dara e konngol tuubaakoo ngol.
Nuwasotnaaɓe ɓe noon taƳat laaci konngol tuubakol ngol ceŋa ɗoon pulaar seeɗa, mi wayaas AT = mi wayaasat – mi seyyirat, oo ko caf’firaaɗo, ko konngol ngol ɓe mbaawnata ɓe ngollina ɗum e pulaar, tawa noon ndeen waawnere warata ko baawnuɗo o.
Kuɗol binndo biɗto